Saturday, May 24, 2025

Ôi! nắng vàng sao mà nhớ nhung!

Buổi chiều hôm qua, thứ sáu cuối tuần, có việc phải đi métro đường số 7.
Ngồi trên xe, tương đối vắng vẻ, vì chưa phải giờ cao điểm.
Chợt để ý đến một hình vẽ trên cửa kính. Câu viết bằng tiếng Pháp, phụ thêm tiếng Anh ở dưới, hẳn là dành cho du khách.
Tạm dịch:
"Tôi lên xe với, tôi xuống xe cùng."


Tự hỏi người không quen đi métro ở Paris, không biết hiểu câu nói gì không nhỉ.
Phải sống trong bối cảnh thành phố Paris bị đe dọa khủng bố thường trực, hơn hai mươi năm về trước, thì mới thấm thía câu viết ở trên.
Nhât là đối với tôi, đã sống ở Sài Gòn, trước 1975, trong thời kỳ giới nghiêm thiết quân luật.
Lựu đạn lâu lâu nổ ở một khu phố nào đó, trong một rạp chiếu bóng, hay một quán cà phê. Khắp nơi, những ụ bao cát chất kín trước cửa vào một cơ quan quân đội Mỹ chẳng hạn.
Buổi chiều về nhà hơi muộn một chút (sau 18 giờ), bước vào nhà, thấy gương mặt mẹ tái xanh, vì lo âu. Bây giờ nhớ lại, còn rơi nước mắt.
Paris những năm 1980, có nhiều vụ khủng bố xảy ra, bom nổ ở nhà ga, hay trong métro. Nhà chức trách an ninh thành phố kêu gọi dân chúng đề cao cảnh giác, thấy bao hành lý khả nghi, không người thừa nhận, phải tức tốc thông báo cho nhân viên an ninh, gọi chuyên viên đến can thiệp, gỡ mìn (nếu có). Mỗi lần như vậy, hệ thống chuyên chở công cộng bị bế tắc nhiều giờ.
Ngay cả bây giờ, đứng trong xe métro hay ngồi đợi trên sân "quai", nếu thấy một bao hành lý không người bên cạnh, người ta vẫn không khỏi lo sợ vu vơ.
Đấy là nguyên do của hình vẽ cái bao hành lý trên cửa kính métro vậy...

Tôi chợt để ý một người già kéo đàn accordéon. Một loại đàn cổ thịnh hành những năm 1930 ở Pháp. Rất hợp với những bài ca của Edith Piaf hoặc của Joséphine Baker, chẳng hạn: 
"J'ai deux amours, mon pays et Paris..."


Tôi móc ví tặng người đàn accordéon 2 euros và ông vui vẻ làm dáng cho phép tôi chụp một tấm hình kỷ niệm.

"Ôi! nắng vàng sao mà nhớ nhung!
Có ai đàn lẻ để tơ chùng?"
(Huy Cận)

(dtk, 24/05/2025)

----
photos dtk@hdc.com 23/05/2025

Saturday, April 26, 2025

Hà Nội đi tìm

  



(2020/06/19, 14:30)

Hà Nội trong tôi không có Hồ Gươm, Vườn Bách Thảo... mà là một thành phố đỏ rực màu cờ.

Xe nhà binh chạy sầm sập trên đường, người tụ tập hai bên vỉa hè đông nghẹt, hoan hô rầm rĩ. Tôi nghển cổ nhìn, chỉ thấy đầu người và những lá cờ bay.

Tôi đứng trên một vỉa hè phố Quan Thánh, gần nhà chú Thụ chỗ gia đình chúng tôi đang ở tạm (vợ chú Thụ là em ruột của mẹ tôi).

Cái tên phố này, lúc đó tôi không hề biết. Nhưng bao nhiêu hình bóng lũ lượt đổ về, tự động sắp xếp thành một bức puzzle.

Thấy nhiều người đeo trên túi áo một tấm hình tròn lồng kính ngộ nghĩnh. Chạy về nhà xin bố mua. Nét mặt bố bỗng nhiên nghiêm khắc hẳn lên làm tôi ngơ ngác không hiểu tại sao.

Ba mươi sáu phố ngày hôm ấy
Là những nhành sông đỏ sóng cờ
Chói lọi sao vàng hoa vĩ đại
Năm cánh xòe trên năm cửa ô...

Mãi sau này, lần đầu đọc bốn câu thơ trên đây của Vũ Hoàng Chương, tôi nhận ra ngay Hà Nội trong trí nhớ chính là Hà Nội vào những ngày tháng đó.

Bây giờ thì tôi nhớ rõ gia đình chúng tôi đến Hà Nội từ mấy hôm trước.

Một sớm, có người đánh thức, đưa cho tôi một tô bánh sợi trắng nuốt, nước còn nóng hổi. Đó là anh Tế, tuổi độ 15, là người làm cho gia đình tôi. Anh Tế là con một gia đình cùng làng với cha mẹ tôi ở Hà Đông. Có lẽ lần đó đi theo cha mẹ tôi chuẩn bị vào Nam...

Đó là lần đầu tiên tôi được ăn phở (không thịt), ngon ngọt lạ thường.

Tôi còn nhớ, có hôm theo anh Tế nhặt những quả bàng rơi, lấy đá đập bể, moi lấy nhân ăn, bùi bùi thơm thơm. Có lần anh ấy lấy gậy khều một trái gì rất lạ, trên cành thòng vào balcon nhà chú Thụ. Trái hình bầu dục (bây giờ thì tôi biết nó hơi giống trái cacao), lúc anh Tế đập ra, thấy còn xanh, vứt đi chỗ nào tôi không để ý. Anh Tế biết làm nhiều trò vui. Có lần anh ấy biểu diễn chỉa hai ngón tay như bắn súng, bịm môi nhịn thở, dồn hơi xuống bụng, bịp bịp phát ra tiếng rắm, làm mọi người cười nghiêng ngả.

Chúng tôi nhiều lần chạy sang nhà Bà Trẻ ở bên kia đường. Chúng tôi gọi là Bà Trẻ, vì bà là cô của mẹ tôi. Căn gác nhà Bà Trẻ lúc nào cũng âm u hương khói. Nhưng tôi hay chú ý tới cái bình sứ cắm hoa giả. Lần nào, nếu Bà Trẻ có mặt, cũng với tay gỡ mấy cái hoa hình quạt hoặc như cánh bướm, mở ra thành tờ giấy bạc, cho mỗi đứa một cái.

Anh tôi một lần được Bà Trẻ cho một sợi dây chuyền vàng có gắn một cái móc bằng ngà voi. Không hiểu sao, một hôm anh ấy đem đổi sợi dây chuyền với một thằng bé nhà bên cạnh, lấy hai chiếc bánh xe bằng cao-su. Hai anh em thỉnh thoảng mỗi đứa ngồi một góc phòng trên gác, lăn qua lăn lại hai cái bánh xe, cũng vui.

Hình như lúc bấy giờ anh được vô ban nhi đồng trong phố tập đánh trống cà rà rình theo điệu xôn đố mì:

Đây thiên đường tổ quốc chúng ta,
Đây ruộng vườn quê hương ngàn đời...

(2020/06/19, 21:40)

Năm đầu vào Nam, gia đình tôi ở Đà Lạt. Trong nhà có cậu Nghị — em mẹ tôi, cùng với một người bạn lính thuộc Ngự Lâm Quân của cựu hoàng Bảo Đại, đến trọ một thời gian (1).

Buổi tối trong phòng ngủ, cậu tôi thường hút thuốc lá, thở ra những vòng khói xanh huyền ảo, và thích hát bài "Hướng Về Hà Nội".

Lớn lên một chút, thỉnh thoảng nghe bố mẹ nói chuyện với nhau, hoặc đọc văn của Thạch Lam, Nguyễn Đình Toàn... tôi mới biết thêm những tên đường kì lạ.

(2020/06/21, 14:27)

wikimedia.org/wikipedia/ 
Tháp Rùa

Tôi vụt thấy mình đứng sững nhìn Tháp Rùa trên nước lung linh.


(2020/06/30, 16:59)

Lúc vừa viết xong câu trên, cách đây 9 ngày, tôi nhớ rõ: đầu óc bỗng khựng lại, mấy ngón tay gõ phím đờ đẫn.

Một câu hỏi lóe lên: Tôi đang viết Cái gì đây? Để làm chi? Chẳng là rót thêm mấy giọt nước bẩn vào đầu người đọc?

***

Bạn đọc thân mến, xin cho phép gọi như thế, theo thể điệu của Baudelaire (Au Lecteur).

Hôm đó, tháng 7 mùa hè 2002, lần đầu tôi trở về thăm Hà Nội, — 48 năm sau ngày theo bố mẹ lên tàu vào Nam.

(2020/07/01, 02:01)

Tháp Rùa giống hệt như trong con tem hình Hồ Hoàn Kiếm tôi sưu tầm được những năm xưa. Những con tem rất quý, bóc ra từ những bao thư cậu Nghị để lại, khi cậu từ giã gia đình tôi ở Đà Lạt, lấy chuyến tàu cuối cùng về Bắc, tìm lại người vợ thân yêu (*01).



(còn tiếp)



Chú thích

(*01) Xem bài: người hẹn cùng ta
















































thiên đường tổ quốc

 


Không hiểu sao, tối hôm qua, hai câu hát nghe từ mấy chục năm về trước, khi tôi còn rất nhỏ, ở Hà Nội, bỗng bay về trong trí nhớ:


Đây thiên đường tổ quốc chúng ta, 

Đây ruộng vườn quê hương ngàn đời...


Từ lâu, tôi vẫn chưa tìm lại được nguồn gốc hai câu hát này, nghe được ở đâu, ai hát, trước hay sau năm 1954, — năm tôi theo cha mẹ đến Hải Phòng, ở tạm nhà bác Lộc, chờ chuyến tàu vào Nam.

Không biết có phải bài hát nhi đồng, nhịp theo điệu xôn đố mì, mà anh tôi đã tập hát ở phố Quan Thánh, Hà Nội, gần nhà chú Thụ, những ngày giải phóng thủ đô? 

Tâm tư những ngày xa xưa ấy, mãi sau này, tôi mới gặp lại trong bốn câu thơ của Vũ Hoàng Chương:


Ba mươi sáu phố ngày hôm ấy, 

Là những nhành sông đỏ sóng cờ. 

Chói lọi sao vàng hoa vĩ đại, 

Năm cánh xòe trên năm cửa ô...


Sáu tháng trước (tháng bảy 2020), đang viết bài "Hà Nội đi tìm(*01), để nhớ lại những năm tháng ấy, tôi bỗng bại bút, ngay ở đoạn nhắc tới những ngày cuối cùng ở đó, trước khi vào Nam.

Sau đó, tôi phải viết bài "Cá tra vẫy vùng" (*02) để tìm cách thoát khỏi sự bế tắc nói trên.



Có thể là ở mấy chữ "thiên đường tổ quốc" mà tôi nhớ lại hai câu hát đã dẫn trên đây? 

Hay là vì bốn chữ cái XHCN chăng?


Dầu sao, cái bánh vẽ hoang đường đó, — hôm nay vẫn cứng đầu cứng cổ ngang ngược chưa thôi.

Mấy tháng nay, đọc lại từng câu từng chữ Truyện Kiều của Nguyễn Du, vẫn chưa khỏi bàng hoàng:

Hay đâu địa ngục ở miền nhân gian (câu 1706)



Nhiều khi "cười mà muốn khóc", như câu viết lập đi lại nhiều lần trong trang Facebook Kí giả Từ Thức.


Trang Facebook của ông ấy vừa bị đóng cửa mấy tháng nay, không rõ là vì lí do nào, ngoài cái lí do bị những con mắt cú vọ của công an Hà Nội, toa rập với "mạng xã hội" của Zuckerberg, chà đạp tự do ngôn luận, ở ngay tại nước Pháp thế kỉ XXI.


Cũng xin khóc cười theo "vận nước nổi trôi":


Thiên đường tổ quốc (hay XHCN)

Doanh Châu Phương Trượng Bồng Lai,

Xả Hôi Chủ Nó một loài cá tra.

Ba Đình đem mở nắp ra,

Nghệ An Nghệ Tĩnh chết cha nhân quần.


(*03) (*04) 

(2020/12/20)




Chú thích

(*01Hà Nội đi tìm

(*02) cá tra vẫy vùng

(*03) Nghệ An: Ngán cho cái mũi vô duyên, Câu thơ Thi Xã con thuyền Nghệ An (Cao Bá Quát).

(*04) Nghệ Tĩnh: quê quán bác Hồ.