"Người đi đâu sông nước lạnh vô cùng"
Câu thơ rớt vào hồn giữa một ngày hè oi ả.
Ồ, ông Bùi Giáng nói chi lạ rứa? Sao mà đúng hệt tâm trạng tôi từ bấy lâu nay.
Bấy lâu nay? Đã gần một đời người rồi còn gì!
"Bàn chân bước người đi về một thuở
Lá phân vân bờ bến cát sương rung
Trời khuya khoắt phiêu du trăng bỡ ngỡ
Người đi đâu sông nước lạnh vô cùng"
Một thuở nào? Thuở xưa. Như "thời nhỏ" trong câu thơ Ninh Chữ:
"Con chim thời nhỏ bay ngang rồi"
Đi đâu nhỉ?
Quá nửa đời người quanh trái đất
Tìm em đã chín trái sầu đâu
Em nào đó?
"Bóng trắng xa bay về em có thấy
Cuối phương ngàn rừng núi mộng trong sương
Dòng sông đục dòng sông xưa sóng dậy
Nghe triền miên nức nở lệ lên đường"
Đâu là "núi mộng", "sương rừng", "trăng bỡ ngỡ"...
Tại sao người ta làm thơ?
Thưa là để an ủy tâm hồn. Tâm hồn thi sĩ và tâm hồn chúng sinh.
Tan nát vì tình. Tình yêu đôi lứa, tình yêu đất nước quê hương...
Tôi bỗng giật mình khi đọc tới hai câu thơ sau của Bùi Giáng:
"Đồng ruộng cũ màu trôi trong cỏ nhặt
Dưới bình minh rạ xám gốc trơ phơi"
Mùa xuân năm ấy, tôi theo mẹ đi chuyến xe đò Sài Gòn - Bình Dương đến thăm anh tôi đóng quân ở Sư đoàn 5 Vùng 3 chiến thuật. Quốc lộ 13 nắng rát, ngoằn ngoèo như thân rắn. Ruộng đồng hai bên khô cằn, nứt nẻ, trơ gốc rạ. Dấu vết làng mạc là nhưng túp lều tranh ở cuối xa xa. Màu vàng ruộng đồng bây giờ là màu lửa cháy xém chứ không phải là màu lúa chín mênh mông. Và những ngôi làng thiếu những bụi tre um tùm bao bọc.
"Trời vi vút én liệng vòng hớt hải
Đi đi em nguồn dậy mộng chiêm bao
Về thao thức canh chầy tìm trở lại
Bốn chân trời người đứng ở nơi nao"
"Trời vi vút én liệng vòng hớt hải": Mùa xuân 1975, tôi bàng hoàng nhìn những chiếc trực thăng vỗ cánh sầm sập trên sân thượng tòa Đại sứ Mĩ ở Sài Gòn. Hàng trăm người dân tranh nhau bám vào chân thang máy bay di tản.
"Màu con mắt bên màu xuân xiêu đổ
Ở bên kia nhìn trở lại bên này
Gió lay lắt bốn phương về dồn tụ
Bụi thu mờ ai phủi với hai tay..."
"Mùa xuân xiêu đổ": Bùi Giáng đã linh cảm mùa xuân ấy, mùa xuân (1975) đen tối nhất, sau cuộc cách mạng mùa thu (1945).
Hình như nhà thơ còn gởi lại chúng ta niềm tin vào một ngày mai tươi sáng: "Bụi thu mờ ai phủi với hai tay."
Phụ lục
người đi đâu
Tác giả: Bùi Giáng (1926-1998)
Bàn chân bước người đi về một thuở
Lá phân vân bờ bến cát sương rung
Trời khuya khoắt phiêu du trăng bỡ ngỡ
Người đi đâu sông nước lạnh vô cùng
Bóng trắng xa bay về em có thấy
Cuối phương ngàn rừng núi mộng trong sương
Dòng sông đục dòng sông xưa sóng dậy
Nghe triền miên nức nở lệ lên đường
Một tiếng nói, một nụ cười chợt tắt
Hết mấy phen buồn trở lại bên đời
Đồng ruộng cũ màu trôi trong cỏ nhặt
Dưới bình minh rạ xám gốc trơ phơi
Trời vi vút én liệng vòng hớt hải
Đi đi em nguồn dậy mộng chiêm bao
Về thao thức canh chầy tìm trở lại
Bốn chân trời người đứng ở nơi nao
Màu con mắt bên màu xuân xiêu đổ
Ở bên kia nhìn trở lại bên này
Gió lay lắt bốn phương về dồn tụ
Bụi thu mờ ai phủi với hai tay...
