Hồi nhỏ học trường tiểu học Đinh Tiên Hoàng ở phố Đa-Kao, thời lớp Nhì hay lớp Nhất, mỗi ngày đi ngang rạp chiếu bóng Asam gì đó, hay vào xem mấy hình rút từ những cuốn phim đang chiếu hay sắp chiếu trong rạp, trưng trên tường, trong cái hành lang nhỏ xíu.
Một hôm thấy một bảng vẽ thật to trên mái cao trước rạp, quảng cáo phim "Em bé và quả bóng đỏ", tự nhiên thích quá.
Bác Lộc gái (chị cả của cha tôi, lấy chồng tên Lộc, ở Thị Nghè) một hôm đến thăm nhà. Không biết tại sao, bà bác hứa sẽ cho tôi, và hình như cả anh tôi nữa, đi xem cuốn phim đó.
Ngày tháng trôi qua, mấy lần gặp bác sau đó, không nghe bác nói gì về lời hứa cũ.
Từ đó tôi cứ ngẩn ngơ nhớ cuốn phim kia.
Mấy năm sau lên trung học, tôi say mê đọc hết các báo dành cho học sinh thời đó: Tuổi Xanh, Măng Non, Tuổi Hoa, v.v. Tôi thích thú gửi vài bảng chơi ô chữ, tranh vẽ, bài thơ... đăng báo.
Lần đầu tiên, tôi có bảng ô chữ tự mình làm ra, với tranh nền là một con chó, 10x10 ô đen trắng, in trên báo Măng Non. Tôi đem khoe với một thằng bạn trong xóm. Nó không tin, làm tôi ấm ức cả buổi, nhưng không biết lấy gì làm bằng cớ. Báo Măng Non có mục tranh vui cười mà tôi rất thích, nhưng không nhớ tên người họa sĩ phụ trách. Mục này có 2 nhân vật chính là Tư Xún và Ba Xạo, 2 cậu bé lên 12-14 tuổi.
Một hôm tôi cũng vẽ gửi một chuyện vui ngắn bằng tranh, gồm mười hình.
Đó là một mẩu đối thoại, như sau:
Ba Xạo: Nhà tớ có hàng ngàn gia súc.
Tư Xún: Vậy nhà bồ giàu lắm nhỉ?
Ba Xạo: Làm gì mà giàu.
Tư Xún: Vậy lấy gì nuôi?
Ba Xạo: Đâu cần nuôi. Toàn là ruồi với muỗi cả.
Tranh tôi vẽ không được đăng, nhưng lời đối thoại được họa sĩ mục tranh vui cười lấy nguyên văn và vẽ lại hoàn toàn, đề tên tác giả là tôi.
Cha tôi xem báo, có vẻ hãnh diện lắm. Nhưng tôi không biết cha có nhận ra rằng tranh vẽ không phải của tôi.
Năm 14 tuổi, tôi viết một bài gửi đăng báo Măng Non, bây giờ còn nhớ như in:
Buổi chiều đi học về, chợt thấy ở một góc đường, có một ông dựng chiếc xe đạp, với một bình khinh khí kềnh càng, bơm những quả bóng màu rực rỡ, buộc vào guidon, đong đưa trước gió. Tôi moi túi quần được mấy đồng bạc cắc, lại mua một quả. Tôi còn xin thêm một sợi dây để nối cho dài. Tôi bước đi, ngước mắt nhìn quả bóng lơ lửng, lòng tràn ngập niềm vui nghĩ đến món quà cho đứa em nhỏ ở nhà. Tôi chợt hụt chân, vuột mất quả bóng trên tay. Và đứng sững nhìn theo nó, từ từ bay lên cao, vượt quá ngọn cây, rồi nhỏ dần, mất hút vào mây.
Bất ngờ hôm qua, xem trên Facebook một tấm hình có một em bé cầm một quả bóng đỏ chạy trên đường phố Paris.
photo Facebook
Không thể nào lầm lẫn: đây chắc chắn là một tấm hình trong cuốn phim thời nhỏ Đa-Kao.
Lời ghi chú kèm theo bức hình rất rõ:
Le Ballon Rouge 1956. Paris. Court métrage français réalisé par Albert Lamorisse et tourné à Ménilmontant avec la participation des enfants du quartier. (Quả bóng đỏ 1956. Paris. Phim ngắn do Albert Lamorisse thực hiện và quay tại Ménilmontant với sự tham gia của các trẻ em trong phố.)
Tôi bỗng thấy mình trở lại thời 60 năm về trước, thành một chú bé cầm bóng chạy trên đường phố Paris.
Hôm nay viết mấy dòng này để làm chi không biết?
Nhớ đến nhan đề một cuốn sách của Henry Miller (1891-1980): Remember to remember. Souviens-toi de te souvenir.
Chắc phải dịch sang tiếng Việt theo thể điệu phiêu bồng của Guillaume Apollinaire (1880-1918) như thế này chăng:
Mùa thu mãi mãi
Em nhớ cho
Em nhớ nhé đừng quên
Đặng Thế Kiệt
2023-10-25
